Ograniczenie cesji w obrocie gospodarczym część 2 – Jaka wierzytelność może być przedmiotem umowy cesji?

Wiemy już, że z cesją związane są dwie umowy oraz trzy podmioty oraz, że umowa cesji może być odpłatna lub nieodpłatna. Na pytanie jaka wierzytelność może być przedmiotem cesji odpowiadam poniżej.

Katalog wierzytelności jest szeroki…

Przedmiotem cesji mogą być zarówno wierzytelności z czynności prawnych dokonanych pod warunkiem zawieszającym lub z zastrzeżeniem terminu, wierzytelności, u których podłoża leży częściowo tylko zrealizowany stan faktyczny uzasadniający jej powstanie, wierzytelności istniejące (które istnieją w chwili zawarcia umowy cesji) oraz wierzytelności, których powstanie jest w całości kwestią przyszłości.

Na przykład przedmiotem cesji może być wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane, która powstanie dopiero w chwili wykonania określonego etapu prac, a nie w dacie zawarcia umowy cesji. Wierzytelność przyszła, będąca przedmiotem umowy cesji, zostanie przeniesiona na nabywcę dopiero z chwilą jej powstania.

Przedmiotem cesji mogą być nie tylko wierzytelności z umownych stosunków zobowiązaniowych (np. umowa najmu, umowa o świadczenie usług, umowa o dzieło itp.) lecz także ze:

• stosunków obligacyjnych wynikających z jednostronnych czynności prawnych (np. z testamentu);
• bezpodstawnego wzbogacenia;
• czynów niedozwolonych (roszczenie o naprawienie szkody); bądź
• aktów administracyjnych.

W praktyce w obrocie gospodarczym najczęściej przedmiotem cesji są wierzytelności pieniężne (w szczególności uprawnienie do żądania zapłaty).

Przedmiotem cesji może być również:

• wierzytelność o naprawienie szkody powstałej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego;
• istniejących i ustalonych w chwili dokonania przelewu wierzytelności z tytułu refundacji różnicy pomiędzy ceną rynkową leku, a jego ceną detaliczną obowiązującą ubezpieczonego konsumenta, który nabył lek;
• zindywidualizowane części wierzytelności przyszłej.

Umową cesji można przenieść na nabywcę całą wierzytelność albo jej część (jeśli wierzytelność jest podzielna). Na przykład można dokonać cesji całej wierzytelności w wysokości 100 złotych albo tylko jej części w wysokości 50 złotych. Można również dokonać cesji kilku z rat, jeśli płatność wierzytelność następuje ratami. Jeśli przedmiotem wierzytelności jest świadczenie okresowe (np. czynsz), to można przenieść uprawnienie do należności czynszowych za dany okres. Możliwa jest również cesja kilku z przysługujących wierzycielowi wierzytelności lub tylko jednej, na przykład można cedować wierzytelność główną bez odsetek albo odwrotnie (warunkiem jest, żeby cedowana wierzytelność była możliwa do wyodrębnienia). Możliwa jest również cesja samej kary umownej.

Reasumując, aby móc dokonać cesji części lub niektórych wierzytelności koniecznym jest, żeby przenoszone uprawnienie będące częścią wierzytelności miało charakter samodzielny (niezależny od innych uprawnień).

… z wyjątkiem

Przedmiotem cesji nie może być, między innymi:

• prawo odkupu;
• prawo pierwokupu;
• udział wspólnika w spółce cywilnej (jednak cesja wierzytelności o wypłatę zysku może być przedmiotem cesji);
• lokatorskie prawo do lokalu spółdzielczego.

Cesja wymienionych wierzytelności jest zabroniona bezwzględnie obowiązujący przepisami prawa. W konsekwencji, przelew tych wierzytelności byłby bezwzględnie nieważny.