Powrót do przeszłości część 2 – Co jest sprawą gospodarczą?

Sprawą gospodarczą będą sprawy ze stosunków cywilnych (np. z umów) między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Ponadto sprawami gospodarczymi nadal będą między innymi sprawy:

• ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej;
• ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń związanych z odpowiedzialnością cywilnoprawną członków organów spółki kapitałowej;
• między organami przedsiębiorstwa państwowego;
• między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór;
• z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego;
• o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem;
• o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem.

Nowością jest propozycja, aby sprawą gospodarczą były również sprawy:

• z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych;
• z umów leasingu;
• przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo (np. poręczyciel) lub solidarnie (wspólnik spółki cywilnej), z mocy prawa (np. w przypadku przewozu wykonywanego przez kilku przewoźników) lub czynności prawnej (np. umowy).

Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości stosunki prawne wskazane powyżej zazwyczaj związane są z obrotem gospodarczym. W konsekwencji zasadnym jest oddanie ich pod rozstrzygnięcie wykwalifikowanym wydziałom sądów, tj. sądom gospodarczym.

Zgodnie z Projektem nie będą sprawami gospodarczymi sprawy:

• o podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu;
• o wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony;
• o ustalenie, że orzeczenie sądu lub rozstrzygnięcie innego organu państwa obcego wydane w sprawie gospodarczej podlega albo nie podlega uznaniu.

Postępowanie gospodarcze nie dla każdej sprawy

Od obowiązku rozpoznania sprawy w trybie postępowania gospodarczego zostaną zwolnieni przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi (np. prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, wspólnicy spółki cywilnej). Mogą oni zawnioskować o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym.

Wniosek ten będzie wiążący dla sądu pod warunkiem, że przedsiębiorca zgłosi go w ciągu tygodnia od: otrzymania stosownego pouczenia od sądu albo w pozwie, albo w pierwszym piśmie procesowym pozwanego.

Niedochowanie tygodniowego terminu będzie prowadzić do rozpoznania sprawy w trybie postępowania gospodarczego. Tym samym, przedsiębiorcy nie korzystający z profesjonalnej obsługi prawnej powinni w szczególności pamiętać o treści projektowanego art. 458⁵.

Projektowane jest nałożenie na sąd obowiązku pouczenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną o prawie do złożenia takiego wniosku. Pouczenie ma mieć  formę pisemną, jak również będzie przesyłane na adres poczty elektronicznej strony. Obowiązek pouczenia ma  dotyczyć tylko tych przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, którzy nie będą reprezentowani przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. Dzięki temu mają być świadomi przysługujących im praw oraz terminu, w jakim należy wnieść wniosek.

Sąd będzie zobowiązany do dwukrotnego pouczenia:

• pierwszy raz niezwłocznie po złożeniu pierwszego pisma procesowego przez przedsiębiorcę (ewentualnie po uzupełnieniu braków takiego pisma);
• drugi raz przy pierwszej czynności sądu, na którą przedsiębiorca się stawi (np. na pierwszym terminie rozprawy lub wcześniej, tj. podczas posiedzenia przygotowawczego).

Uwaga! Brak pierwszego pisemnego pouczenia będzie uznany za pozbawienie strony możliwości obrony swoich praw. Sankcją tą nie został obwarowany brak pouczenia przy pierwszej czynności sądu, na którą strona się stawiła (tj. brak drugiego pouczenia).

Uznanie, że strona została pozbawiona możliwości obrony swoich praw oznacza, że postępowanie będzie nieważne od chwili, kiedy strona powinna była zostać pouczona o przysługujących jej prawach.

Oznacza to, że strona niepouczona, w przypadku przegrania postępowania, będzie mogła zaskarżyć wyrok powołując się właśnie na brak pouczenia. W takiej sytuacji, sąd odwoławczy będzie zobowiązany uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Wyjątkiem będzie sytuacja, w której nieudzielenie pouczenia nie miało wpływu na zachowanie tej strony w toku postępowania.

Pozostali przedsiębiorcy mogą uniknąć rozpoznania sprawy w trybie postępowania gospodarczego w przypadku, gdy wniosek złoży druga strona będąca konsumentem. W szczególności chodzi tu o spory z umów o roboty budowlane lub umów służących ich wykonaniu, czy też spory z umów leasingu.

Zgodnie z Projektem strona, która nie jest przedsiębiorcą może wnieść o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów postępowania gospodarczego na takich samych zasadach, jak przedsiębiorca będący osobą fizyczną. Bez względu na to, czy sprawa będzie rozpoznawana w postępowaniu „zwykłym”, czy gospodarczym, sprawę będzie rozpoznawać sąd gospodarczy, do którego wpłynął pozew.

Umożliwienie przedsiębiorcom będącym osobą fizyczną złożenia wniosku należy uznać za zasadne. W praktyce, tacy przedsiębiorcy bardzo często (bo nie zawsze) nie posiadają szerokiej wiedzy prawniczej, w ogóle nie korzystają z usług adwokata, a ich świadomość prawna nie jest wysoka.

W trzeciej części „Powrotu do przeszłości” opiszę planowane odmienności w postępowaniu gospodarczym względem postępowania „zwykłego”. Zapraszam do lektury.