Prokura – pełnomocnictwo udzielane przez przedsiębiorcę cz. 2

Polski ustawodawca przyjął zasadę zakazu ograniczenia prokury ze skutkiem wobec osób trzecich. Zasada ta ma charakter ogólny, a obowiązujące przepisy przewidują od niej wyjątki. Jednym z ustawowych ograniczeń prokury jest ograniczenie uprawnień prokurenta w zakresie:

• zbycia przedsiębiorstwa;
• dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania;
• zbywania i obciążania nieruchomości.

Omawiane ograniczenie polega na tym, że prokurent do podjęcia wskazanych powyżej czynności, potrzebuje odrębnego, dodatkowego pełnomocnictwa.

Inaczej mówiąc, przedsiębiorca musi udzielić prokurentowi odrębnego pełnomocnictwa na przykład do: sprzedaży przedsiębiorstwa, jego wynajęcia, sprzedaży nieruchomości lub ustanowienia na niej hipoteki. Prokurent nie legitymujący się takim pełnomocnictwem nie jest uprawniony do działania. Tym samym, dobrą praktyką, w celu zabezpieczenia swoich interesów jest żądanie od prokurenta kontrahenta okazania pełnomocnictwa do dokonania wskazanych powyżej czynności.

Ustawowe ograniczenie prokury do czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa prowadzi do wniosku, że prokurent nie może dokonywać czynności w zakresie stosunków wewnętrznych przedsiębiorcy np. nie jest uprawniony do zwoływania posiedzeń organów spółki. Nie może również podejmować czynności nie związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Uznaje się jednak, że nawet bardzo ograniczony związek czynności z prowadzeniem przedsiębiorstwa upoważnia prokurenta do działania w imieniu mocodawcy.

Prokurent nie może reprezentować spółki w umowach i sprawach pomiędzy członkami zarządu, a spółką, gdyż w tych kategoriach spraw to radzie nadzorczej lub pełnomocnikowi powołanemu przez zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie) przysługuje uprawnienie do reprezentowania spółki. Możliwe jednak jest udzielenie pełnomocnictwa prokurentowi przez zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie) spółki do podejmowania tego typu czynności. W takiej sytuacji prokurent będzie działał jako pełnomocnik (a nie prokurent) i w konsekwencji będzie mógł reprezentować spółkę w sporze z członkiem zarządu lub przy zawarciu z nim umowy.

W pozostałym zakresie, jakiekolwiek dodatkowe ograniczenia uprawnień prokurenta względem osób trzecich będą miały wyłącznie skutek wewnętrzny, tj. w relacji przedsiębiorca-prokurent. Ograniczenie to nie będzie miało wpływu na czynność dokonaną przez prokurenta z naruszeniem przedmiotowego ograniczenia. Brak skuteczności takiego ograniczenia będzie mieć zastosowanie nawet w sytuacji, kiedy osoba trzecia wiedziała o wewnętrznych ustaleniach między mocodawcą, a prokurentem. Nawet w takiej sytuacji osoba trzecia ani przedsiębiorca, nie będzie mogła podważyć dokonanej przez prokurenta czynności.

Jak ustanowić prokurę?

Zgodnie z przepisami Kodeksu Spółek Handlowych, ustanowienie prokury przez spółkę jawną wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Ponieważ udzielenie prokury stanowi czynność z zakresu reprezentacji spółki, do której jest uprawniony każdy wspólnik, to ograniczenie o którym mowa w zdaniu wcześniejszym ma znaczenie jedynie w relacjach wewnętrznych spółki (tj. między jej wspólnikami). Udzielenie prokury przez wspólnika bez zgody pozostałych wspólników będzie skuteczne. Wspólnik ustanawiający prokurę bez zgody pozostałych wspólników może jednak ponosić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w ten sposób innym.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółce akcyjnej, zgodnie z przepisami Kodeksu Spółek Handlowych, do ustanowienia prokury wymagana jest zgoda wszystkich członków zarządu. Również tutaj wymóg ten odnosi się jedynie do stosunków wewnętrznych w spółce. W sytuacji, gdy prokurent zostanie ustanowione zgodnie z zasadami reprezentacji spółki (np. przez dwóch członków zarządu), to mimo braku zgody pozostałych członków zarządu, prokura zostanie udzielona skutecznie. Inaczej mówiąc, podmioty trzecie będą mogły dokonać ważnej czynności prawnej ze spółką za pośrednictwem tak ustanowionego prokurenta (np. będą mogły zawrzeć ważną umowę).

W przypadku wszystkich spółek osobowych oraz kapitałowych, niedopuszczalne jest ustanowienie prokury w okresie likwidacji spółki.

Brak ustawowej regulacji treści dokumentu prokury…

Przepisy nie regulują treści dokumentu udzielającego prokury, do tego stopnia, że brak jest wymogu, aby dokument ten zawierał słowo „prokura” lub słowo równoznaczne. Z tego względu, w interesie przedsiębiorcy jest, aby dokument prokury był sporządzony w sposób jednoznaczny i nie pozostawiający wątpliwości, że jego zamiarem było udzielenie prokury, a nie pełnomocnictwa ogólnego.

Dane dotyczące prokurentów oraz rodzaju prokury zamieszcza się w dziale 2 rejestru przedsiębiorców. Zobowiązanym do zgłoszenia prokury do rejestru przedsiębiorców albo Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej jest przedsiębiorca, nie prokurent.

Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że prokura jest ważna, mimo braku jej zgłoszenia do rejestru lub ewidencji. Wpis do rejestru albo ewidencji ma jednak istotne znaczenie z punktu widzenia pewności i bezpieczeństwa obrotu prawnego. Po pierwsze, łączy się z nim domniemanie ważności udzielenia prokury. Po drugie, prokurent uzyskuje możliwość skutecznego wylegitymowania się odpisem lub wyciągiem z rejestru/ewidencji. Dotyczy to zarówno udziału prokurenta w obrocie gospodarczym, jak i w postępowaniu sądowym. Odpis z rejestru/ewidencji zastępuje wymagane od pełnomocnika pełnomocnictwo. Tym samym, przedsiębiorca dbający o swoje interesy w sytuacji, gdy kontrahenta reprezentuje prokurent, powinien zawsze upewnić się, że dana osoba figuruje w rejestrze/ewidencji jako prokurent.

W ostatniej części tego cyklu opiszę: kto może być prokurentem, czy prokurent zawsze działa sam (rodzaje prokury), czym się różni prokura od pełnomocnictwa, prokurent a zarząd oraz jak można odwołać prokurę. Zapraszam do lektury.