Zastrzeżenie w umowie kary umownej – zastosowanie kary umownej w praktyce część 1

Kara umowna jest jedną z tych instytucji prawa cywilnego, których praktyczne zastosowanie ogranicza się prawie wyłącznie do obrotu gospodarczego.

Dzięki zastosowaniu kary umownej można nie tylko zmobilizować kontrahenta do terminowego i należytego wykonania zobowiązania, lecz również można ułatwić sobie dochodzenie odszkodowania w przypadku naruszenia postanowień umownych przez drugą stronę.

Zastrzeżenie kary umownej jest dobrowolne, bo całkowicie zależy od woli stron umowy. W ramach dozwolonej prawem swobody strony mogą zastrzec karę umowną w ogóle, umówić się co do zakresu odpowiedzialności wynikającego z zastrzeżenia oraz wysokości odszkodowania lub rozkładu ryzyka ponoszenia skutków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

Zastrzeżona w umowie kara umowna stanowi uproszczoną formę dochodzenia odszkodowania za szkodę poniesioną w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego przez kontrahenta (dłużnika). Uproszczoną, bo kara umowna należy się przedsiębiorcy w zastrzeżonej w umowie wysokości, bez względu na to czy poniósł on szkodę czy nie. Inaczej mówiąc, kara umowna stanowi zryczałtowane odszkodowanie za szkodę poniesioną w wyniku nienależytego wykonania lub niewykonania umowy przez kontrahenta.

Odpowiedzialność dłużnika (to jest podmiotu naruszającego zobowiązanie umowne) jest ograniczona tylko do sytuacji, kiedy niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy jest konsekwencją okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.

Kara umowna jest uniwersalna. Nie ma branży która by tego zastrzeżenia nie stosowała. Poczynając od branży budowlanej, przez leasingową, na świadczeniach usług kończąc. Kary umowne są stosowane w relacjach między przedsiębiorcami oraz między przedsiębiorcami a ich pracownikami.

Dopuszczalne jest zastrzeżenie w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy kary umownej na rzecz byłego pracodawcy w razie niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku powstrzymania się od działalności konkurencyjnej przez byłego pracownika. Dopuszczalne jest również zastrzeżenie kary umownej w umowie przedwstępnej zobowiązującej do zawarcia umowy o pracę, czy określenie zakresu materialnej odpowiedzialności pracownika w formie kary umownej.

Kara umowna może zostać zastrzeżona we wszystkich rodzajach umów, tj. nazwanych (umowa sprzedaży), nienazwanych (umowa outsourcingu), starannego działania (umowa zlecenia), czy rezultatu (umowa o dzieło).

Strony mają również swobodę co do tego gdzie zawrą zastrzeżenie kary umownej. Mogą tego dokonać w umowie (również ramowej), w aneksie do niej, w liście intencyjnym czy nawet we wzorcu umownym.  Mogą zastrzec karę umowną podczas podpisywania umowy głównej lub jakiś czas po jej zawarciu.

W praktyce, najlepiej jest zastrzec karę umowną tylko w odniesieniu do istotnych, z naszego punktu widzenia, postanowień umownych. Takich które mają dla nas kluczowe znaczenie ze względu na fakt, że ich niewykonanie lub nienależyte wykonanie może nas narazić na konieczność zapłaty odszkodowania podmiotowi trzeciemu, może mieć negatywny wpływ na naszą reputację lub wykonanie usługi po uzgodnionym terminie nie miałoby dla nas znaczenia.

W kolejnym wpisie wyjaśnię co to jest kara umowna.