W oczekiwaniu na uchwałę „frankową” Sądu Najwyższego – stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich

Do Sądu Najwyższego zaczynają wpływać dodatkowe stanowiska organów państwowych w przedmiocie kredytów we „frankach”.

Dla niewtajemniczonych, a zainteresowanych tematem, podsumowanie na jakie pytania ma odpowiedzieć Sąd Najwyższy w uchwale „frankowej” (sygn. akt. III CZP 11/21) znajduje się 👉 tutaj.

Do Sądu Najwyższego wpłynęło już stanowisko Prokuratora Generalnego, Rzecznika Finansowego (podsumowanie stanowiska znajdziesz 👉 tutaj), a teraz Rzecznika Praw Obywatelskich.

Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że jednym z podstawowych ujawniających się problemów w orzecznictwie odnoszącym się do umów „frankowych” jest nieprawidłowe stosowanie przez sądy prawa Unii Europejskiej. Zdaniem Rzecznika wyjaśnienie kwestii spornych na tle prawa polskiego może przyczynić się do zintensyfikowania starań stron do polubownego rozstrzygania sporów powstałych na tle tych umów.

Rzecznik podkreślił również, że jego zdaniem Sąd Najwyższy w składzie Pełnej Izby Cywilnej nie jest uprawniony do orzekania w sprawach z elementem unijnym w związku z jej częściowym nieprawidłowym obsadzeniem.

W odniesieniu do pytań stojących przed Sądem Najwyższym, stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich, można podsumować jak poniżej.

• W świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) nie istnieje obecnie na tle prawa polskiego możliwość zastąpienia abuzywnej (niedozwolonej) klauzuli przeliczeniowej. TSUE dopuszcza, aby sąd „wyłącznie i jedynie” wykluczył stosowanie nieuczciwego warunku umownego. W następnej kolejności sąd krajowy powinien ocenić, czy po wykluczeniu z umowy postanowień abuzywnych możliwe jest jej dalsze obowiązywanie. Decydujące znaczenia dla podjęcia decyzji o unieważnieniu umowa ma wola konsumenta. TSUE dopuszcza uzupełnienie luki powstałej w umowie jedynie w wyjątkowych sytuacjach, gdy ma to na celu ochronę konsumenta. Uzupełnienie luki nie może jednak nastąpić przy użyciu przepisów o charakterze ogólnym (tj. odwołujących się do zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów). W sposób kategoryczny Rzecznik oświadczył, że uzupełnienie umowy przepisem nakazującym przeliczenie na podstawie średniego kursu NBP jest niedopuszczalne.

• Klauzule przeliczeniowe dotyczą głównego świadczenia umowy. TSUE stanowisko to odnosi zarówno do kredytów indeksowanych, jak i kredytów denominowanych. W wyroku w sprawie C-260/18 Dziubak TSUE stwierdziło, że obiektywną możliwość utrzymania w mocy umowy po wyłączeniu z niej klauzuli walutowej wydaje się wątpliwa. Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że TSUE wyraźnie wyeliminowało możliwość uwzględnienia interesu przedsiębiorcy w procesie kontroli abuzywności klauzul przeliczeniowych.

• Rzecznik nie wypowiedział się co do sposobu rozliczenia stron w przypadku stwierdzenia nieważności umowy. Analiza stanowiska prowadzi do wniosku, że jego zdaniem powinno to być rozliczenie zamykające możliwość dalszych sporów między stronami na tle umowy kredytu. Rzecznik nie wskazał jednak, jak to rozliczenie – jego zdaniem – powinno wyglądać.

• Również na pytanie dotyczące terminu biegu przedawnienia roszczeń Rzecznik nie udzielił odpowiedzi. Przedstawione przez niego stanowisko koncentruje się na przedawnieniu roszczeń konsumenta. Jednak nie tego dotyczy zagadnienie postawione przed Sądem Najwyższym.

• Rzecznik nie ma wątpliwości, że w odniesieniu do roszczeń banków o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału – TSUE uzna takie roszczenie za niedopuszczalne.

Osobiście odczuwam pewien niedosyt związany z przedstawionym przez Rzecznika stanowiskiem. Poświęcając prawie 26 stron (z 47 stronicowego stanowiska) kwestii nieprawidłowego obsadzenia Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, Rzecznik uniknął udzielenia odpowiedzi na dwa pytania postawione do rozpoznania Sądu.

Oczekując na kolejne stanowiska w sprawie pozdrawiam i do usłyszenia.

adw. Anna Diaby-Lipka