Zaskarżenie uchwały zgromadzenia wspólników sp. z o.o. – pytania i odpowiedzi cz. 1

Dzień dobry,

Przyznam, że spodobała mi się formuła pytań i odpowiedzi. Będę się tego trzymać. Dzisiaj korporacyjnie. W cyklu 4 artykułów odpowiem na pytania dotyczące zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.).

Powiem co zrobić, jeśli podjęta przez zgromadzenie wspólników uchwała jest sprzeczna z umową spółki, sprzeczna z jej interesami lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika. Dowiesz się komu, kiedy i jakie prawa przysługują w związku z tak podjętą uchwałą.

Dziś przede wszystkim o tym, jaką uchwałę zgromadzenia wspólników sp. z o.o. można zaskarżyć.

Zaczynamy!

Gdzie szukać zasad podejmowania uchwał przez zgromadzenie wspólników sp. z o.o.?

W Kodeksie spółek handlowych oraz umowie spółki.

Jaką uchwałę zgromadzenia wspólników sp. z o.o. można zaskarżyć?

Można zaskarżyć uchwałę sprzeczną z umową spółki bądź z dobrymi obyczajami i godzącą w interesy spółki lub mającą na celu pokrzywdzenie wspólnika.

 Jak zaskarżyć uchwałę?

Trzeba wnieść pozew do sądu przeciwko spółce o uchylenie uchwały. Taki pozew można wnieść zarówno, co do uchwały podjętej na zwyczajnym zgromadzenie wspólników, nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników, jak też podjętej w trybie obiegowym (czyli poza zgromadzeniem wspólników).

Czy sprzeczność uchwały z umową spółki jest samodzielną podstawą do jej zaskarżenia?

Nie.

Żeby mieć szanse na skuteczne zaskarżenie uchwały musi ona być sprzeczna z:

• umową spółki i jednocześnie godzić w interesy spółki;
• umową spółki i jednocześnie mieć na celu pokrzywdzenie wspólnika;
• dobrymi obyczajami i jednocześnie godzić w interes spółki;
• dobrymi obyczajami i mieć na celu pokrzywdzenie wspólnika.

Zaskarżona uchwała może również być sprzeczna z:

• umową spółki i z dobrymi obyczajami i jednocześnie godzić w interesy spółki;
• umową spółki i dobrymi obyczajami i jednocześnie mieć na celu pokrzywdzenie wspólnika;
• umową spółki i z dobrymi obyczajami i jednocześnie godzić w interesy spółki oraz mieć na celu pokrzywdzenie wspólnika.

Jak widać, możliwych „kombinacji” jest dużo, ale zawsze potrzebne jest więcej niż jedno naruszenie.

Kiedy uchwała jest sprzecza z umową spółki?

Uchwała jest sprzeczna z umową spółki w sytuacji, gdy pośrednio lub bezpośrednio narusza jej postanowienia, np. uchwała która:

• przyjmuje zasady podziału zysku niezgodnie z postanowieniami umowy;
• dokonuje wyboru członków organu spółki niezgodnie ze specyficznymi wymaganiami wskazanymi w umowie;
• została podjęta bez kwalifikowanej większości głosów zastrzeżonej w umowie spółki.

Kiedy uchwała jest sprzecza z dobrymi obyczajami?

Pojęcie dobrych obyczajów nie zostało zdefiniowane w Kodeksie spółek handlowych. Kwestię tę pozostawiono do zdefiniowania praktyce.

Sąd Najwyższy, w jednym ze swoich orzeczeń stwierdził, że „dobre obyczaje” to klauzula, która wyraża ideę słuszności, odwołuje się do powszechnie uznawanych w kulturze społeczeństwa wartości. A także umożliwia dostosowanie ogólnych norm prawnych do konkretnego stanu faktycznego przy uwzględnieniu systemu ocen czy zasad postępowania o charakterze pozaprawnym oraz służy realizacji sprawiedliwości w znaczeniu materialnoprawnym, będącej wartością konstytucyjną.

Inaczej mówiąc klauzula dobrych obyczajów odwołuje się do ogólnie pojętej i przyjętej w społeczeństwie idei słuszności.

Pojęcie dobrych obyczajów odnosi się nie tylko do uczciwości kupieckiej skierowanej na zewnątrz funkcjonowania spółki (czyli w stosunku do innych uczestników obrotu gospodarczego), lecz również (jak nie przede wszystkim) do stosunków wewnętrznych w spółce, w tym relacji pomiędzy wspólnikami.

Zdaniem sądów pojęcie dobrych obyczajów należy rozumieć, jako takie postępowanie, które da się pogodzić z regułami uczciwego obrotu. Reguły te zwykle są skonkretyzowane przez obowiązujące w tym obrocie zwyczaje, które uwzględniają charakter danej branży, a sama ich treść i rozumienie skierowane są na zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania, a co za tym idzie rozwoju spółki.

Co w praktyce uznaje się za naruszenie dobrych obyczajów?

W praktyce za naruszenie dobrych obyczajów sądy uznawały:

• wykorzystywanie rządów większości w celu innym niż dobro wspólne;
• brak lojalności większościowego wspólnika;
• udzielenie zarządowi absolutorium z wykonania obowiązków w roku obrotowym w sytuacji, gdy zarząd nie podejmował jakichkolwiek działań zmierzających do wznowienia przez spółkę działalności gospodarczej – co skutkowało brakiem przychodów, a tym samym koniecznością ponoszenia wydatków dalszego jej utrzymania, kosztem malejącego majątku spółki;
• przyznanie członkom zarządu wynagrodzenia za udział w posiedzeniach zarządu w wysokości znacznie przekraczającej przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, ze względu na fakt, że uchwała ta stanowiła – zdaniem sądu – złamanie lojalności w relacjach wewnętrznych ze wspólnikiem mniejszościowym oraz nadużycie pozycji wspólnika większościowego, który zdecydował o podjęciu kwestionowanych uchwał, narzucając swoje stanowisko wspólnikowi mniejszościowemu;
• nakładanie na wspólników bez ich zgody obciążeń z naruszeniem zasad proporcjonalności;
• uchwały przyznające członkom zarządu znaczne wynagrodzenie za sam udział w posiedzeniach tego organu, odrębne od wynagrodzenia za zarządzanie spółką.

Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazał, że pozbawienie prawa do dywidendy może być uznane za sprzeczne z zasadą lojalności rozumianą, jako obowiązek poszanowania słusznych interesów korporacyjnych wszystkich wspólników, jeżeli nie znajduje uzasadnienia w sytuacji ekonomicznej spółki i narusza równowagę pomiędzy interesami spółki i prawami wspólników mniejszościowych.

Kiedy uchwała godzi w interesy spółki?

Uchwała godząca w interesy spółki to uchwała, która w jakikolwiek sposób może zaszkodzić spółce.

Interesu spółki nie można utożsamiać z interesem większościowych wspólników. Interes spółki odpowiada interesom wszystkich grup wspólników, z uwzględnieniem wspólnego ich celu określonego w umowie spółki.

Za uchwałę godzącą w interesy spółki można uznać uchwałę, podjęcie której doprowadza do narusza dobrego imienia spółki, uszczuplenia jej majątku, ograniczenia zysku spółki. Także uchwałę, która spowoduje swą treścią zerwanie więzi kooperacyjnych z klientami, obniżenie ich zaufania, ujawnienie tajemnic kontrahentów.

Za uchwałę naruszającą interesy spółki można uznać również uchwałę chroniącą interesy osób trzecich kosztem spółki, powodującą utratę klientów spółki, wypowiadanie umów przez pracowników, przeznaczenie zysku spółki na wynagrodzenie zarządu zamiast na poprawę kondycji finansowej spółki.

Uchwałą godzącą w interesy spółki będzie również uchwała wyrażająca zgodę na sprzedaż nieruchomości spółki po zaniżonej cenie w sytuacji, gdy kondycja finansowa spółki nie uzasadnia wyprzedaży majątku.

Jak ocenić czy uchwała ma na celu pokrzywdzenie wspólnika?

Ocena, czy konkretna uchwała ma na celu pokrzywdzenie wspólnika, powinna być dokonana poprzez udzielenie odpowiedzi na pytanie – czy podjęto uchwałę po to, by pozycję danego wspólnika osłabić i w ten sposób doprowadzić do jego pokrzywdzenia również poprzez zmniejszenie jego korzyści finansowych, jakie wiążą się z jego pozycją.

Przepisy Kodeksu spółek handlowych sugerują, że aby można było zarzucić uchwale, że ma na celu pokrzywdzenie wspólnika, to uchwała musi zostać wydana z wolą (w celu) pokrzywdzenia wspólnika. W praktyce często taki zamiar jest trudny do udowodnienia w postępowaniu sądowym. W związku z tym pomocne jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 16 kwietnia 2004 roku. W wyroku stwierdzono, że uchwała zgromadzenia wspólników może zostać uznana za krzywdzącą wspólnika zarówno wtedy, gdy cel pokrzywdzenia istniał w czasie podejmowania uchwały, jak i wtedy, gdy treść uchwały spowodowała, że jej wykonanie doprowadziło do pokrzywdzenia wspólnika.

Najczęściej pokrzywdzenie wspólnika polega na podejmowaniu uchwał, które są powzięte w interesie wspólników większościowych, przy jednoczesnym wyrządzeniu szkody albo pozbawieniu korzyści wspólnika mniejszościowego.

Sąd Najwyższy, w jednym ze swoich wyroków uznał, że podjęcie uchwały o dopłatach tuż przed rejestracją uchwalonego już podwyższenia kapitału zakładowego, na skutek którego istotnej zmianie miały ulec proporcje udziałów poszczególnych wspólników, prowadziłoby do pokrzywdzenia tych z nich, którzy musieliby ponosić ciężar ekonomiczny funkcjonowania spółki w oderwaniu od oczekujących na rejestrację proporcji praw udziałowych, wynikających z podwyższenia kapitału.

Uchwałami, które mogą mieć na celu pokrzywdzenie wspólnika najczęściej są uchwały wyłączające lub znacznie ograniczające wypracowany przez spółkę zysk do podziału.

Istotny jest, że pokrzywdzenie wspólnika to nie tylko zmniejszenie jego stanu majątkowego, wynikającego z posiadanych udziałów, ale również może być odnoszone do jego pozycji, dobrego imienia, naruszenia zasady równouprawnienia (np. nieprzyznanie dywidendy, przy przyznaniu jej innym).

Uchwała mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika nie musi zostać wykonana, aby można było wnieść powództwo o jej uchylenie. Zdaniem Sądu Najwyższego konieczność wykonania uchwały prowadziłaby do zawężenia kręgu uchwał podlegających zaskarżeniu oraz ograniczenia zakresu ochrony przewidzianej przepisami, i tym samym osłabienie pozycji prawnej wspólników mniejszościowych.

W tej części to tyle. W drugiej części odpowiem na pytanie – kto może zaskarżyć uchwałę wspólników sp. z o.o.

Jeśli podobał Ci się ten artykuł i był on dla Ciebie pomocy podziel się nim proszę ze znajomymi.

Pozdrawiam,

adw. Anna Diaby-Lipka